रेशमवहादुर बानियाँ /विकल्प न्यूज
मंसिर २० गते ।
संसद बैठक स्थगित भएकाले मंसिर दोस्रो साता म्याग्दीको उत्तरी क्षेत्रमा पर्ने प्रस्तावीत अन्नपूर्ण गाउँपालिकामा समावेश भएका गाविसहरुको भ्रमण गर्ने योजना बनाए । स्थानीय स्तरमा विकास योजना कार्यान्वयनको अवस्था, जनताको समस्या, सुझाव र अपेक्षा बुझ्ने उद्देश्यले राजनीतिक भन्दा पनि विकाससंग सम्बन्धित रहेर भ्रमण गरिएको हो । 
भ्रमणका क्रममा दोवा, भुरुङ तातोपानी, दाना, नारच्याङ, पाउद्धार, शिख, घार, घराम्दी, टिकोट, राम्चे र नांगीमा सञ्चालित योजनाहरुको अवलोकनका साथै गाविस सचिव, स्थानीय स्तरमा क्रियाशिल सबै राजनीतिक दलका नेता, अगुवा र सर्वसाधारणहरुसंग संयुक्त रुपमा भेटघाट र अन्तरक्रिया गरे ।
गाउँमा गएपछि आफ्ना कार्यकर्तालाई मात्र भेट्ने परम्परालाई तोडेर गाविस कार्यालय मार्फत संयोजन गरेर सबैसंग छलफल तथा साक्षत्कार गरेको हुँ । जनप्रतिनिधिको रुपमा सबैको अपेक्षा, समस्या, सुझाव र गुनासो बुझ्ने, सुन्ने प्रयत्न गरेको हँु । तर भ्रमणलाई गैरराजनीतिक रुपमा लिईदिन अनुरोध गर्दछु । यो भ्रमण राजनीतिक उद्देश्य राखेर गरिएको होइन ।
डेढ दशकदेखि स्थानीय निकाय जनप्रतिनिधि बिहीन रहेपनि एक हप्तासम्मको यो भ्रमणका क्रममा मैले त्यस्तो अनुभव गर्न पाइन् । चुनाव नभएपनि स्थानीय बासिन्दाले प्रत्येक वडा र गाविसमा संयोजकहरु बनाएका रहेछन् । बस्ती र गाविस स्तरमा भेला मार्फत जनताले आफ्ना प्रतिनिधि चुनेका हुन् । तिनै प्रतिनिधि मार्फत गाउँका हरेक समस्याहरु समाधान हुने राम्रो संस्कार रहेको मैले पाए ।
गाविसको काम, सामाजिक अभियान र विकास निर्माणमा गाउँ तथा वडा संयोजकको भुमिका प्रभावकारी र सहयोगी रहेको पाए । जसले गर्दा स्थानीय स्तरमा राजनीतिक दलहरुको भुमिका भने खुम्चिएको पाइयो । राजनीतिक दलका प्रतिनिधि, गाउँ र वडाका बासिन्दाले चयन गरेको संयन्त्र, गाविस र अन्य कार्यालयबीच सहकार्य हुन आवश्यक देखिन्छ ।
यस क्षेत्रको अर्को सकारात्मक पक्ष विकास योजना निर्माणमा भएको जनसहभागिता हो । जिविस, विषयगत कार्यालय र अन्य निकायले दिएको अनुदानको तुलनामा स्थानीय बासिन्दाले दोब्बर, तेब्बर बढी आर्थिक स्रोत र श्रमदान जुटाएर सडक, भवन लगायत पुर्वाधार आयोजना निर्माण गरेका छन् ।
दाना स्थित ज्ञानप्रकाश माविको भवन, महभिर–घराम्दी, महभिर–टिकोट सडक, काफलडाँडा र राम्चेको सामुदायिक भवन लगायतका योजना जनसहभागिताको नमुना हुन् । जनताको एकता र सक्रियता भयो भने सरकारी निकायको न्युन सहयोगमा समेत करोडौका योजना निर्माण गर्न सकिन्छ भन्ने उदाहरण यस क्षेत्रमा प्रशस्त उदाहरण छन् ।
घारमा स्थानीय एक परिवारले १५ लाख रुपैयाँमा खरिद गरेर उपलब्ध गराएको जग्गामा मुक्तीमार्ग माविको भवन निर्माण भैरहेको छ । भिरकाटे–दोवा सडकलाई फराकीलो बनाउन स्थानीयले आफ्नो खेतबारी मासेर जग्गा दिएका छन् । यो सडकमा समुदायले चन्दा संकलन गरेर समेत लगानी गरेका छन् । केही ठाउँमा मोड सुधार गर्न आवश्यक रहेको यो सडक जिल्लाका अन्य सडकको तुलनामा राम्रो लाग्यो ।
राज्यको करोडौ लगानी भएको पोखरेबगर–घार सडकको नाजुक अवस्था देखेर दःुख लाग्यो । प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दाले पर्याप्त जग्गा उपलब्ध नगराउँदा यो सडक साँघुरो र जीर्ण बनेको तथा स्तरवृद्धी कार्य प्रभावित भएको गुनासो सुने । घारका बासिन्दालाई अन्तरक्रियाका क्रममा दोवाको सडकबाट पाठ सिक्न अनुरोध पनि गरे ।
उत्तरी म्याग्दीका आठ गाविस र मुस्ताङ जिल्लालाई जोड्ने बेनी जोमसोम सडक स्तरवृद्धीका लागि पहल गर्नुपर्ने विषय सबैको साझा माग तथा सुझाव बन्यो । अर्थ मन्त्रालयले हालै तिन अर्ब को बहुबर्षिय ठेक्का मार्फत काम अघि बढाउन डिपीआर स्वीकृत गरेको बेनी जोमसोम सडकको कामलाई तिब्रता दिन माथिल्लो स्तरबाट पहल र स्थानीय स्तरमा काम गर्ने अनुकुल वातावरण बनाउन आवश्यक छ ।
नेपाल विद्युत प्राधिकरणले कालीगण्डकी कोरीडोर अन्तरगत दानामा सब स्टेशन निर्माण सुरु गरेपछि नारच्याङमा ४२ मेघावाट क्षमताको मिस्त्रीखोला जलविद्युत आयोजनाले तिब्रताका साथ काम अघि बढाएको छ । ५ मेघावाटको घलेम्दीखोला जलविद्युत आयोजनाको काम तिब्र गतिमा अघि बढेको छ ।
दानामा सब स्टेशन निर्माण गर्न ठेकेदार कार्यक्षेत्रमा परिचालीत भएको छ । दाना–खुर्कोट प्रशारण लाइन र सब स्टेशन निर्माण कार्य अघि बढेपछि कालीगण्डकी र आसपासका नदी तथा मुस्ताङमा जलविद्युत आयोजना निर्माणले तिब्रता पाउने आशा गरिएको छ ।
पोखरेबगर देखि शिखको नेपाने पाउद्धार हँुदै किन्दु स्वाँत सडक जिल्ला तहबाट प्राथमिकतामा पर्न नसकेको स्थानीयले गुनासो गरे । पोखरेबगर हँुदै पाउद्धार गाउँ नजिकै पुगेर बजेट अभावमा सडक निर्माण कार्य अघि बढ्न नसकेको रहेछ । जिविस, गाविसको तुलनामा स्थानीयको धेरै गुणा बढी लगानी भएको यो सडकलाई पूर्णता दिई, स्तरवृद्धी गरेर सञ्चालन गर्न सकेमा त्यहाँका बासिन्दालाई धेरै सुबिधा पुग्छ ।
पर्वत लेकफाँट फलामेडाँडा हुँदै म्याग्दीको नागी, राम्चे, रिमा, टिकोट हुदै घराम्दी पुगेको सडकलाई घार र शिखसंग जोड्नुपर्ने माग स्थानीयले राखेका छन् । यो सडकले पनि धेरै सम्भावना र महत्व बोकेको छ । सामुदायिक विद्यालयमा शिक्षक दरबन्दिको अभाव भएको र घेराबार नभएको समस्या धेरै ठाउँमा उठ्यो ।
चन्दा उठाएर निजी स्रोतका शिक्षकको तलबभत्ता जुटाउन समुदायलाई धेरै भार परेको छ । विद्यालय परिसरमा घेराबार नहुँनाले बाहिरी व्यक्तिहरुले पठनपाठन प्रभावित गर्ने किसीमको क्रियाकलाप गरेको गुनासो पनि धेरै ठाउँमा सुनियो । राम्चेका बासिन्दाले स्वास्थ्य चौकी भवन निर्माणमा ढिलासुस्ती भएको विषयमा गुनासो गरे । सो भवनको माथि रहेको विद्युतको मुख्य लाईनका कारण दोस्रो तला भन्दा बढी ढलान गर्न समस्या हुने देखिएको छ ।
यसैगरी नांगीमा गत वर्ष खेलमैदान निर्माणका लागि आठ लाख रुपैयाँ अनुदानमा सुरु भएको योजनाले पूर्णता पाउन सकेको छैन् । महत्वाकांक्षी योजनाको रुपमा स्थानीयले अघि सारेको यो कामलाई पूर्णता दिन सकेमा सो क्षेत्रको खेलकुद विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुग्ने जनताको अपेक्षा छ ।
नयाँ संबिधान कार्यान्वयनका बिषयमा पनि यस क्षेत्रका बासिन्दाले चासो व्यक्त गरे । स्थानीय तह पुनसंरचना र संबिधान कार्यान्वयको विषयमा समेत अन्तरक्रियाको क्रममा जनतालाई बुझाउने प्रयास गरेको छु । राम्चे, नांगीका बासिन्दाले अन्नपूर्ण गाउँपालिकाको केन्द्र अपायक पर्ने गुनासो गरेका छन् । उहाँहरुले सम्भव भए पर्वतको लेकफाँट तिरै समावेश गर्नुपर्ने माग गर्नुभएको छ ।
बैदेशिक रोजगारी, अवसर, सेवा र सुबिधाको खोजीमा गाउँका मानिसहरु बसाईसराई गर्ने क्रम यो भेगको अर्को समस्याको रुपमा पाए । यो समस्या तत्कालै रोकीने र सुबिधा दिने सम्भावना देखिनैन । गाउँमा पुर्वाधार निर्माण र विभिन्न अवसर सिर्जना गरेर बसाईसराई गरेर बाहिर जाने अवस्थालाई कम गर्न सकिन्छ ।
भौगोलिक बिकटता र छरीएको बस्ती पनि यस क्षेत्रको विकासको लागि अर्को चुनौती हो । बस्तु स्थितीलाई बुझेर योजना निर्माण र कार्यान्वयनमा ध्यान दिनुपर्छ । गाउँका जनता र सरोकारवालाले व्यक्त गरेका सुझाव, सल्लाह र अपेक्षाहरुलाई गम्भिर रुपमा मनन् गरेको छु । जनताको समस्यालाई समाधान र अपेक्षालाई सम्बोधन गर्न जनप्रतीनिधिको हैसीयतमा सक्दो प्रयास गर्ने प्रतिवद्धता जनाउँदछु ।
गाउँ तथा गाविस स्तरमा अन्तरक्रियाका लागि संयोजन गर्नुहुने गाविस सचिव, स्थानीय स्तरमा क्रियाशिल नेपाली काँग्रेस, नेकपा एमाले, माओवादी केन्द्र लगायत राजनीतिक दलका प्रतिनिधि साथीहरु र भ्रमणमा सहभागि नेपाली काँग्रेसमा पार्टीका जिल्ला सभापति खम्बिर गर्बुजा, पुर्व सहसचिव अजयमिलन श्रेष्ठ, सदस्य कृष्णप्रसाद बरुवाल, महाधिवेशन प्रतिनिधि भरत रकाल र कार्यालय सचिव बिशाल खत्रीलाई धन्यवाद व्यक्त गर्दछु ।
मंसिर १४ गते बेनीमा नेपाल प्रेस युनियनले आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा बानियाँले व्यक्त गर्नुभएको भनाईको सम्पादीत अंश ।
